Anne Baba Tutumlarının Çocuklar Üzerindeki Etkisi

Anne baba tutumlarının şekillenmesinde rol oynayan faktörler arasında anne babanın beklentileri, anne ve baba olmaya hazır olma, anne ve babanın kendi çocukluk deneyimleri, anne ve baba arasındaki ilişkinin kalitesi olduğu bilinir. Örneğin, ailenin çocuğun doğumuna karşı çok isteksiz olması ya da annenin bebeğin gelişine duygusal anlamda hazır olmayışı bilinçli ya da bilinçsiz düzeyde anne-babanın bebeğine olan tutumlarını olumsuz yönde etkileyebilir.

Çocukların bilişsel, sosyal ve duygusal gelişimlerini etkileyen anne baba tutumları şu şekildedir: Aşırı koruyucu kollayıcı tutum, otoriter turum ve açıklayıcı-otoriter tutumdur.

Çocuk yetiştirme tutumlarından aşırı koruyucu kollayıcı tutumun en belirgin özelliği, çocuktan önce onun adına sorunları çözme, yaşamın zorluklarından koruma, zarar görmesini engelleme gibi amaçlarla; onun yerine kararlar verme ve sorumluluk almasına izin vermeme olarak açıklanabilir. Genellikle bu tutumu benimseyen ebeveynlerin, çocukları konusunda aşırı kaygılı ebeveynler olduğu gözlenmiştir. Ebeveynin bu tutumu çocuğunun bebeklik döneminden itibaren sürdürdüğü bir tutum ve davranış biçimidir. Ebeveyn, çocuğu bebeklik döneminde yürümeye başladığında evdeki tüm sivri köşeleri süngerlerle kaplayıp onu korumaya çalışabilir ancak benimsenen bu yolla çocuk kendisini korumayı öğrenemez. İlerleyen dönemde, çocuk herhangi bir şeyi yapmaya çalıştığında, örneğin, kendi başına ayakkabılarını bağlamak istediğinde hemen “Dur, sen halledemezsin, ben yaparım” diyerek müdahale eder. Bu ve bunun gibi çocukluk deneyimleri sıkça yaşanmışsa çocuk, kendi başına bir şeyler yapabilecek yetenek ve beceriye sahip olmadığı mesajını çıkarır ve devamlı yardım isteyen bir yapı geliştirebilir. Bu noktada anne ve babanın çocuklarının bağımlı ve pasif bir kişilik geliştirmemeleri adına aşırı koruyucu kollayıcı tutumlarından vazgeçmeleri, düşe kalka da olsa küçük yavrularının kendi yolunu bulma çabasında onların önünü açmaları, onlara deneyim yaşama ve sorumluluk alma fırsatı vermeleri olacaktır.

Çocuk yetişme tutumlarından bir diğeri ise otoriter tutumdur. Otoriter anne babalar, çocuklarının davranış ve tutumlarını bir dizi standart doğrultusunda kalıba sokmaya ve denetlemeye çalışırlar. Genellikle otoriteye itaati, saygıyı ve düzeni vurgulama eğiliminde olurlar. Çocuklarla fikir alışverişine girmeyi reddeder, onlardan açıklama beklemeden kurallara uymalarını isterler. Bu noktada otoriter ebeveynlik tutumunu benimseyen anne babaların çocuklarında saldırgan eğilimler, engellenmişlik hissi, yalan söyleme alışkanlığı gözlemlenebilir.

Olumlu sonuçların en tutarlı olarak görüldüğü ebeveynlik örüntüsü, açıklayıcı-otoriter tutumdur. Açıklayıcı otoriter anne babaların, hem denetim hem de sıcaklık düzeyi yüksektir. Belirgin sınırlar koymakla birlikte çocuğun bireysel gereksinimlerine duyarlıdırlar. Sıcak ve ilgilidirler, sabırlı ve duyarlı bir şekilde çocuklarını dinlerler, aile içinde verilecek olan kararlarla çocuklarının görüşlerini alırlar. Bu tutum içinde yetişen çocuklarda genellikle sosyal yeterlilik, yardımseverlik, bağımsızlık, düşüncelerini rahat ifade edebilme becerisi, arkadaş canlısı yaklaşımlar, diğer insanların gereksinimlerine duyarlılık, kendine ve diğer insanlara saygılı davranışlar, özgüven ve sosyal sorumluluk bilinci görülmektedir.

Peki, kendi ebeveynlik tutumunuzu bu açıdan değerlendirmeye ne dersiniz?

Faydalı olması dileğiyle…